Kurs Pascal - I. Budowa programu, zmienne, stałe, instrukcja przypisania

[D.F.]

I. Wstęp

Witaj w pierwszej części kursu programowania w języku Pascal. Kurs ten został napisany dla początkujących osób, które chcą rozpocząć swoją przygodę z programowaniem. Po ukończeniu tego kursu osoba powinna znać podstawowe pojęcia używane w programowaniu i zdobyć umiejętności dające podstawę do nauki innych języków.

Podstawowe pojęcia:
Kompilator - program, który "tłumaczy" kod źródłowy napisany w danym języku programowania do pliku wykonywalnego.
Debugger - pozwala wykonać program "krok po kroku", co pozwala odnaleźć miejsce, w którym występuje błąd.
Słowo kluczowe - zarezerwowane słowo w danym języku programowania.
Stała - słowna nazwa przypisana dla jakiejś wartości, najczęściej liczbowej, lecz może to być też np. tekst. Jej wartość nie zmienia się w trakcie działania programu.
Zmienna - słowna nazwa przypisana dla jakiejś wartości. Różni się od stałej tym, że jej wartość może ulec zmianie w czasie działania programu.
Moduł - plik (jednostka) zawierający kod źródłowy, w tym przypadku, są to moduły zawierające gotowe do użycia dla programisty procedury czy funkcje.
Biblioteka - nazywa się tak często skompilowany plik modułu, zawierający różne procedury i funkcje.
Procedura - jest to zbiór instrukcji wykonujących jakąś czynność, np. procedura wyświetlająca tekst na ekranie.
Funkcja - podobnie do procedury wykonuje jakąś czynność, różni się jednak tym, że zwraca nam jakiś wynik/rezultat. Np. wyświetlenie tekstu na ekranie, ze zwróceniem wartości czy tekst udało się wyświetlić czy nie.

II. Potrzebne narzędzia

Rzeczy jakie będziemy potrzebować do rozpoczęcia nauki programowania to kompilator, edytor w którym będziemy tworzyć kod oraz debugger. Wszystko to posiada darmowe środowisko Free Pascal, z którego będę korzystał w tym kursie. Możesz je ściągnąć ze strony http://www.freepascal.org/.

Obsługi środowiska nie będę opisywał, gdyż sądzę, że jest intuicyjna.

Warto jednak zwrócić uwagę na kilka przydatnych skrótów klawiaturowych:

F2 - Zapisz

F3 - Otwórz

Alt+F9 - Kompiluj

Ctrl+F9 - Kompiluj i Uruchom

Skrótów jest więcej, są one napisane przy danej pozycji w górnym menu programu oraz na dole okna programu.

III. Budowa programu

Szkielet programu w języku Pascal prezentuje się następująco:

 program Projekt1; //nazwa programu

 //DEKLARACJE

 uses CRT; //deklaracje modułów

 type
   //deklaracje typów

 const
   //deklaracje stałych

 var
   //deklaracje zmiennych

 //PROGRAM GŁÓWNY
 begin
   //instrukcje programu
 end.

Po słowie kluczowym program piszemy nazwę programu i kończymy średnikiem. Niżej po słowie uses podajemy po przecinku listę używanych modułów (bibliotek) w programie. Po słowie const deklaruje się stałe, po słowie var zmienne, a pomiędzy begin i end. znajduje się główny kod programu.

Niektóre słowa kluczowe, których nie używamy możemy pominąć. Na przykład, jeżeli nasz program nie korzysta ze stałych, to nie piszemy słowa const. Pozostać jednak muszą słowa kluczowe: begin i end. (end z kropką).

IV. Podstawowe typy danych

Zanim przejdziemy do deklaracji stałych i zmiennych musimy zapoznać się z pojęciem typów danych. Pozwalają na określenie jakiego rodzaju jest zmienna, np. czy jest liczbą, czy jest tekstem, a może jest typem logicznym. Poniżej przedstawiam podstawowe typy danych:

Typy całkowite (w zmiennej tego typu możemy zapisać liczbę całkowitą). Typy ogólne to Integer i Cardinal. Ich zakres jest zależny, jednak najczęściej wynosi -32768..32767 dla typu Integer, natomiast 0..65535 dla typu Cardinal.

Typy znakowe, przechowują jeden znak (Char i WideChar).

Typy logiczne, jest ich cztery, jednak korzysta się z typu Boolean. Typ logiczny przyjmuje wartość Prawda (True) lub Fałsz (False).

Typy rzeczywiste, możemy zapisać liczbę zmiennoprzecinkową (ułamek) w zmiennej tego typu. Typ ogólny to Real, jego zakres jest zależny.

Typy napisowe (ShortString, String, WideString), możemy zapisać ciąg znaków (tekst) w zmiennej tego typu.

V. Komentarze i formatowanie kodu

W języku Pascal występują dwa rodzaje komentarzy. Jednoliniowe, tworzymy je poprzez dwa ukośniki //, oraz kilku liniowe, które tworzymy zawierając treść komentarza pomiędzy znakami { i }.

//komentarz jednoliniowy
 //drugi komentarz jednoliniowy
 { komentarz
   kilku liniowy,
   opisujący dany fragment
   kodu programu }

Jeżeli chodzi o formatowanie kodu, to zachęcam do nauczenia się robienia tego poprawnie. Zwiększa się czytelność kodu, pracując w grupie programistycznej, łatwiej innym osobom będzie zrozumieć Twój kod i coś zmienić lub dopisać. Kilka podstawowych zasad:
Nazwy zmiennych, procedur, funkcji pisz z dużej litery, a jeżeli składa się z dwóch wyrazów to napisz każdy z dużej litery. Na przykład WriteLn() zamiast writeln().
Stosuj wcięcia w instrukcjach znajdujących się we wspólnym bloku (pomiędzy begin i end, pod var, pod const).
Korzystaj z komentarzy, jednak staraj się komentować tylko najważniejsze rzeczy.
Zmiennym, procedurom i funkcjom nadawaj domyślne nazwy, np. procedura sumującą liczby, nazwij Suma lub Dodawanie, możesz także używać angielskich wyrazów, jednak uważaj, aby nie użyć słowa kluczowego języka jako nazwy.

VI. Stałe i zmienne

Stałe jak już pisałem deklarujemy po słowie const. Przykładowe deklaracje stałych:

 const
   liczba = 25; //stała o wartości 25
   powitanie = 'Witaj!'; //stała zawierająca tekst Witaj!
   cztery = 2*2; //stała przyjmie wartość 4
   prawda = TRUE; //stała zawierająca wartość logiczną Prawda (TRUE)

Zmienne deklarujemy po słowie var. Przykładowe deklaracje zmiennych:

 var
   liczba : Integer; //zmienna typu Integer niezainicjowana żadną wartością
   napis : String; //zmienna typu String niezainicjowana żadną wartością
   napis2 : String = 'jakiś tekst'; //zmienna typu String zainicjowana początkową wartością 'jakiś tekst'
   znak : Char; //zmienna typu Char niezainicjowana żadną wartością

Warto też zaznaczyć, że jeżeli mamy kilka zmiennych jednego typu, możemy ich nazwy zadeklarować po przecinku, raz określając typ, o w ten sposób:

 var
   a,b,c,d : Integer; //cztery zmienne typu Integer o nazwach a, b, c oraz d.

Instrukcja przypisania

Do nadawania wartości zmiennym w trakcie działania programu służy operator przypisania, którym w języku Pascal jest := (dwukropek i znak równości).

var
   liczba1,liczba2,suma : Integer; //deklaracja trzech zmiennych typu Integer
 begin
   liczba1 := 10; //przypisanie zmiennej liczba1 wartości 10
   liczba2 := 7;  //przypisanie zmiennej liczba2 wartości 7
   suma := liczba1 + liczba2; //przypisanie zmiennej suma wyniku działania liczba1 + liczba2

VII. Zakończenie

To już koniec pierwszej części kursu programowania w Pascalu. Było tutaj więcej teorii, jednak w kolejnej części stworzymy już prosty program.

 

[michal31337]

"Warto jednak zwrócić uwagę na kilka przydatnych skrótów klawiaturowych"
Warto dodać tam Alt+F5

 

[4R4l3]

Czy to się tyczy również Turbo Pascala 7? Zapewne pytanie idiotyczne ale dopiero zaczynam i mam w domu kilka starych książek o programowaniu więc jeśli mogą się przydać no to by było fajnie.